Trong khuôn khổ chương trình của Trại sáng tác văn học 2023 tại Đà Lạt do Hội Nhà văn TPHCM tổ chức, cuộc Tọa đàm “Trí tuệ nhân tạo có thay thế được sự sáng tạo của nhà văn trong thời đại 4.0?” đã được diễn ra rất sôi nổi và hào hứng vào sáng 7/6/2023.

Tham dự Tọa đàm có: Nhà thơ Thanh Dương Hồng, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Lâm Đồng; PGS-TS nhà thơ Nguyễn Mộng Sinh, Trưởng ban Văn học Hội VHNT Lâm Đồng; PGS-TS Dương Hữu Biên, Trưởng khoa Ngữ văn Trường ĐH Đà Lạt và gần 30 thành viên Trại sáng tác.

Chủ trì cuộc Tọa đàm: Nhà văn Bùi Anh Tấn, Phó chủ tịch Liên hiệp các Hội văn học – nghệ thuật TPHCM, Phó chủ tịch Hội Nhà văn TPHCM, Tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ TPHCM; TS nhà thơ Nguyên Hùng, Ủy viên BCH Hội Nhà văn TPHCM, Trưởng Trại sáng tác và nhà văn nhà báo Lưu Đình Triều.

Nhà thơ Nguyên Hùng mở đầu chương trình bằng bản đề dẫn rút gọn với phần kết: “Trí tuệ nhân tạo đóng vai trò rất quan trọng trong việc hỗ trợ sáng tác văn chương, tuy nhiên, nó có thay thế được sự sáng tạo của nhà văn hay không là vấn đề mà các nhà văn nhà thơ cần trao đổi, mổ xẻ những điều được – mất để tự xác định vị trí của mình trong thời đại 4.0”.

Được mời phát biểu đầu tiên về chủ đề của cuộc tọa đàm, nhà thơ Thanh Dương Hồng cho rằng đây là một đề tài đang hot trên thế giới và được tỉnh Lâm Đồng rất quan tâm, vì địa phương đang có chủ trương đẩy mạnh công tác áp dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động quản lý. Ông tỏ ý tiếc các nhà văn nhà thơ Lâm Đồng đã bỏ lỡ mất dịp tham dự cuộc tọa đàm lý thú và bổ ích này.
 

Nhà thơ Nguyễn Mộng Sinh tiếp nối chương trình với một tham luận giàu tính học thuật và tâm huyết. Theo ông, “Con người là sản phẩm cao nhất, độc đáo nhất của tạo hóa với Trí tuệ nhân tạo là sản phẩm độc đáo nhất của con người trước và trong thời đại 4.0; nhưng Trí tuệ nhân tạo chỉ có thể là công cụ, là phương tiện hữu ích trong hoạt động sáng tạo của con người” và ông kết luận “Trí tuệ nhân tạo không thể thay thế được sự sáng tạo của nhà văn trong thời đại 4.0 cũng như trong tương lai xa hơn!”. Ông cũng tiếc: giá như có thêm nhiều nhà văn nhà thơ được mời tham dự buổi tọa đàm này.

PGS-TS Dương Hữu Biên chia sẻ, đây là đề tài đang hot và rất bổ ích, nhưng ông tiếc rằng đã không hình dung được sự hấp dẫn của cuộc tọa đàm này để mời các sinh viên ngữ văn của Đại học Đà Lạt cùng tham gia. Theo ông, Trí tuệ nhân tạo (AI) rất Thông minh nhưng thiếu cái Tâm, vì nó không có trái tim người với những cảm xúc vui buồn của con người. Ông cũng lưu ý rằng, hiện nay thế giới đang đứng trước một mối lo: nếu AI được kẻ xấu lợi dụng khai thác thì thế giới sẽ phải chịu nhiều tai họa khó lường.

Tham gia tọa đàm bằng một bản tham luận khá ngắn gọn và giàu cảm xúc, nhà thơ Phạm Phương Lan qua một vài ví dụ thực tế, đã bày tỏ ý kiến: “AI còn chưa thể thay thế con người bình thường, vậy làm sao có thể thay thế cho nhà văn, nhà thơ được. Bởi mỗi con người, mỗi trái tim, mỗi tâm hồn là một mạch nguồn cảm xúc, AI có cố gắng bao nhiêu đi nữa thì vẫn là một cỗ máy, cố gắng bắt chước để giống con người thôi… Các nhà văn, nhà thơ vẫn cứ tự do bay bổng sáng tác những tác phẩm của riêng mình, cống hiến cho nền văn học nhân loại. Dù cho khoa học phát triển tới đâu, thì mỗi nhà văn, nhà thơ vẫn mãi là những độc bản trên cuộc đời này”.

Theo nhà thơ nhà giáo Triệu Kim Loan, “sáng tác văn chương là sản phẩm kết tinh từ hiện thực, trí tuệ, cảm xúc mang đậm dấu ấn cá nhân của người cầm bút; còn AI, cụ thể là robot Sophia – robot đầu tiên thể hiện được hơn 62 cảm xúc khác nhau nhưng đó chỉ là những cảm xúc được lập trình khô cứng có thể thay thế cho hoạt động sáng tạo của con người…”. Bằng một số trích dẫn minh họa sinh động, nhà thơ đã chứng minh cho quan điểm trên của mình.

Tại bàn chủ tọa, nhà thơ Nguyên Hùng đã dùng laptop và điện thoại thông minh giao tiếp với ChatGPT để yêu cầu "sản xuất" một số bài thơ theo chủ đề ngẫu hứng. ChatGPT đã đáp ứng yêu cầu rất nhanh, mỗi bài thơ chỉ cần khoảng nửa phút. Nhà thơ Phạm Phương Lan đã giúp thể hiện các “tác phẩm” tức thời của AI làm các vị khách cùng các nhà văn nhà thơ được nhiều phen thích thú bật cười vì những ý thơ hay cũng như những "câu thơ" rất ngô nghê. Theo nhà thơ Nguyên Hùng, bên cạnh là trợ thủ rất đắc lực trong các công việc liên quan đến kỹ thuật, quản trị, điều hành thì AI cũng có khả năng cảm nhận thơ. Ông dẫn chứng vế sau của câu trên đây khi yêu cầu ChatGPT bình một bài thơ và nó đã cho một bài cảm nhận với những nhận xét, đánh giá khá xác đáng…

Các nhà thơ Hoàng Thạch, Trần Quang Khánh, Nguyễn Đình Sinh, Vương Thiên Nga lần lượt được mời trình bày tham luận đã được đăng ký; mỗi người một cách tiếp cận, một phong cách thể hiện nhưng đều có chung một kết luận: Trí tuệ nhân tạo không thể thay thế được sự sáng tạo của nhà văn.

Dù đang bận việc gia đình ở Mỹ, nhà văn Trầm Hương đã không bỏ lỡ cơ hội bày tỏ quan điểm của mình bằng một bản tham luận ngắn gửi qua Zalo. Sau khi dẫn ra một số ví dụ sinh động, nhà văn kết luận: “CHATGPT nhanh nhưng sáo rỗng. Vâng, nhanh chưa chắc là đúng, là chính xác nên cần sự kiểm soát, tư dư phân tích và tổng hợp của con người. Và đặc biệt những lĩnh vực chuyên sâu, dị biệt, cá tính trong công việc sáng tạo thì chắc chắn CHATGPT không thể thay thế được con người! Nên nhà văn hãy xem CHATGPT như một người bạn đường "vui vẻ", còn người bạn tri kỷ thì là con chữ bật ra từ tim óc, máu thịt và trải nghiệm của người viết”.

Các nhà thơ Vũ Xuân Hương, Trương Gia Hòa cũng đã có cơ hội được chia sẻ sự nhìn nhận của mình về vấn đề đang được quan tâm. Nếu Thạc sĩ nhà thơ Vũ Xuân Hương thiên về học thuật thì nhà nhà thơ Trương Gia Hòa với phong cách nhẹ nhàng và cảm xúc và cả hai diễn giả đều nhất trí với các tác giả tham luận trước đó: AI chưa thể thay thế các nhà văn, nhà thơ và chúng ta vẫn cứ việc yên tâm mà viết văn làm thơ…

Ở phần cuối chương trình, PGS-TS nhà thơ Nguyễn Mộng Sinh được mời trình bày bản "tham luận" cuối cùng bằng thơ có tên "Hội ngộ":

Cuộc tọa đàm đã khép lại trong không khí có phần tiếc nuối vì thời gian có hạn, nhưng chắc chắn đã góp phần trả lời một cách chân thực vấn đề được bàn luận.

Tin: PV - Ảnh: Vương Thiên Nga, Nguyên Hùng

ChatGPT bình thơ:

Bài thơ của nhà thơ Nguyễn Mộng Sinh: