- Truyện ký - Tản văn
- Hoa cúc trắng bên hồ Gươm xanh
Hoa cúc trắng bên hồ Gươm xanh
HOÀI HƯƠNG
1.
- Em biết là anh sẽ đợi em.
Nam giật mình, khi nghe tiếng Bạch Cúc sát bên mình. Những lao xao khách rời khỏi đình sau canh hát có lẽ làm Nam không nghe tiếng bước chân cô lại gần, hay cái ánh trăng rằm đang rắc những bụi bạc xuống phố, tạo nên ánh sáng hư ảo như được lọc qua một tấm voan dệt bằng sương đêm, phố Hà Nội giống như trong câu chuyện cổ tích mấy trăm năm trước, những mái ngói lưu ly óng ánh đẫm ánh trăng, những hàng cây cổ thụ đâu vào nhau thì thầm truyền câu chuyện nhân gian hồng trần mà gió mang tới…, Nam như đang lạc thần xuyên không 10 thế kỷ trước…
Quay ngang, gần như suýt chạm vào làn tóc của cô. Một chút lùi lại bối rối. Ánh trăng thêm lần nữa làm cho Nam ngẩn ngơ, một Bạch Cúc đẹp siêu phàm. Nam là họa sĩ, khá nhạy cảm với cái đẹp, ngắm cô mà thầm nghĩ trong nghi hoặc, không lẽ có một dung nhan diễm lệ, tỉ lệ vàng từng centimet là có thật, không phải trong truyền thuyết xưa nay..
- Nếu như anh không ngại, không muốn phí phạm đêm rằm này để ngủ, thì đi dạo quanh phố Hà Nội ngắm trăng với em.
- Nhưng…, mình chưa biết nhau, quen nhau… Có gì quá không?
- Dạ, nhưng em thì biết anh rất thích vẽ hoa cúc trắng…
- Sao có thể? Anh mới ra Hà Nội lần thứ hai. Mới gặp em lần đầu…
- Hai năm trước, anh đã ngồi rất lâu bên bờ Hồ Gươm, hình như tới 4-5 ngày liên tiếp, anh đã vẽ những bông hoa cúc trắng, có những bức anh vẽ hoa cúc trắng nổi bật trong vườn hoa nhiều màu sắc, có bức anh vẽ hoa cúc được bày biện trong trang thờ Phật, đặc biệt em nhớ bức vẽ hoa cúc trắng cắm trong cái lọ sứ Bát Tràng xanh lam, để trên cái đôn gỗ trạm trổ hình cánh hoa cúc, nền là bức tường gỗ treo bộ tranh Tố Nữ…
- Anh có nhớ, bức tranh đó là sau khi anh vào Bảo tàng Mỹ thuật Hà Nội, ngắm bộ tranh Tố Nữ và có cảm xúc kỳ lạ, một mối giao cảm bí ẩn thôi thúc, và vẽ như sợ mình sẽ lạc mất hình ảnh Tố nữ Việt trong tranh… Ừ, lúc đang vẽ, anh cảm giác có ai đang nhìn mình, nhưng xung quanh không có ai…
- Có em. Nhưng anh không thề thấy. Vì thế mà em đã được ngắm những bông hoa cúc trắng anh vẽ. Vì thế em đã nhận ra anh ngay lúc bước vào Đình nghe hát…
Trở về thành phố phương Nam rất lâu sau đó, Nam không thể quên cái đêm rằm Hà Nội, và cô gái có tên Bạch Cúc, giống như một giấc mơ cổ tích xuyên không, rất thật mà cũng rất kỳ lạ, khi bình minh ngày mới, ngang qua con phố cổ gần Hồ Gươm, bỗng dưng Nam lạc mất cô gái Bạch Cúc trong mờ mờ sương hồ…
Minh họa: DUY ANH
2.
Cho tới lúc được các bạn cùng khóa công kênh tung lên cao chúc mừng bức tranh màu nước “Hoa cúc trắng bên Hồ Gươm xanh” đoạt giải đặc biệt cuộc thi hội họa mở rộng cho sinh viên toàn trường Đại học Mỹ thuật thành phố, Nam vẫn còn chưa tin lắm kết quả bất ngờ này, bởi đây là cuộc “đấu” toàn dân chuyên, có cả các thầy cô và đàn anh khóa trên, nhiều người danh tiếng trong giới mỹ thuật toàn quốc.
- Nam! Mẫu này kiếm đâu ra mà đẹp như thần tiên tỉ tỉ vậy?
- Nam! Mà sao thân Sài Gòn lại vẽ tít tận Hồ Gươm Hà Nội?
- Nam! Hỏi thiệt, mẫu này ở Hà Nội thiệt á?
- Nam! Truy hết các hoa hậu người đẹp người mẫu Việt, không ai có gương mặt này. Bộ dùng công nghệ AI- Trí tuệ nhân tạo, làm người mẫu?
Một loạt câu hỏi của bạn bè tới tấp đến Nam, không ai hỏi Nam vẽ ra sao, kỹ thuật dùng màu nước thế nào mà bức tranh trong suốt, có chiều sâu, sinh động như một không gian ba chiều. Hồ Gươm trong ánh màu xanh lục ngọc bảo, cây lộc vừng đổ lá vàng nhuộm cả không gian màu nắng mật trong veo, nhành liễu rủ mềm mướt xanh lả lơi ven hồ, những hư ảo đổ bóng các tòa nhà cao tầng trên mặt gương hồ lăn tăn gợn sóng… Họ đều tập trung hỏi về cô gái trong tranh, một vẻ đẹp như sương thu, như ánh trăng, dáng dấp phong thái thanh nhã diễm lệ, phiêu dật như trong tranh cổ hay ví von “trầm ngư - lạc nhạn - tu hoa - bế nguyệt”- chim sa, cá lặn, hoa nhường, nguyệt thẹn.
3.
Có thật không người con gái Hà Nội như từ trong một bức tranh của bộ tứ bình Tố Nữ bước ra, mà Nam đã say sưa ngắm khi vào Đình Kim Ngân - phố Hàng Bạc, ngôi đình thờ ông Tổ nghề thợ bạc của Hà Nội - Thăng Long thành xưa? Một dòng hồi tưởng ngọt ngào mà đến giờ Nam vẫn có chút bâng khuâng nghĩ không biết là mơ hay thật, thời 4.0 này liệu có còn những câu chuyện liêu trai? Mà cô gái Hà Nội mang tên Bạch Cúc sau đó cứ như tan trong gió nắng Hồ Gươm, chỉ để lại phảng phất hương hoa cúc dìu dịu trong không gian hồ. Cô làm Nam chếnh choáng say, làm Nam thao thiết nhớ, làm Nam không thể thôi vấn vương để tương tư, chỉ có thể họa hình trên khung tranh giấy lụa màu vẽ…
Nam nhớ, sau chuyến đi thực tế sáng tác miền Tây Bắc do trường tổ chức cho sinh viên ngành Hội họa năm cuối, cả đoàn trở về Hà Nội khá muộn. Gần như ai cũng mệt sau chuyến đi trèo non lội suối ban ngày, các cuộc hát múa uống rượu với dân bản thâu đêm, rồi vẽ và vẽ suốt cả tuần…, nên không ai còn hứng thú khám phá đêm Hà Nội. Nhưng Nam thì tiếc, không phải lúc nào cũng có thể bay ra Hà Nội, lại vào đúng đêm rằm, lại được ở khu phố cổ… Nam lững thững xuôi theo con đường khách sạn mình đang trú ngụ, chợt nghe có tiếng trống phách từ đâu đó vẳng ra, nương theo âm thanh, đến trước Đình Kim Ngân, rồi như có một lực hút vô hình, chân Nam như cuốn vào trong.
Trong đình, ánh đèn điện sáng rực, chính điện là ban thờ vị Tổ nghề trang trọng uy nghiêm theo đúng phong cách lễ nghi thờ phụng, mé tường bên bắt ngay ánh mắt Nam chú ý, là bộ tứ bình tranh Tố Nữ theo phong cách tranh dân gian Hàng Trống - Hà Nội, bốn thiếu nữ Việt Nam vấn tóc đuôi gà, mặc áo dài ngũ thân thời Nguyễn, đứng với bốn cử chỉ khác nhau: Cô thổi sáo, cô cầm sênh tiền, cô cầm quạt và cô gảy đàn nguyệt, bốn người bốn vẻ đẹp thoát tục tiêu biều thiếu nữ Việt Nam xưa, trong mỗi bức tranh còn kèm bài thơ theo thể thất ngôn tứ tuyệt bằng chữ Hán. Nam dừng mắt ở bức tranh tố nữ gảy đàn nguyệt, như một giao cảm bất thành lời, Nam cảm giác như gặp nụ cười rất nhẹ của cô gái trong tranh.
Sát tường đối diện với bộ tranh Tố Nữ, là hai chiếc sập gụ thấp khá rộng, trên đã có khoảng hơn hai chục vị khách, chính giữa trước điện thờ là một chiếc chiếu cói dệt hoa, cạp vải điều xung quanh, có hai kép đàn đang so dây nắn phím thử chiếc đàn đáy, trống, phách… Và khi đèn xung quanh chỉ còn ấm mờ, tất cả ánh sáng như tập trung vào giữa… Đào nương mặt hoa rạng ngời, mắt long lanh sóng nước, dáng điệu khuê các, dịu dàng nét mai, cất tiếng oanh chào khách vị tình. Kép đàn lúc này phong thái thanh thoát, ôm cây đàn đáy, cúi nhẹ lịch duyệt chào khách tri âm…
- Sau đây là phần trình diễn của đào nương Bạch Cúc, từ Bích Câu đạo quán…
Một dáng vẻ dịu dàng khoan thai mà đầy trang trọng, một đôi mắt lóng lánh như có nước dưới đôi mày thanh tú và hàng mi rợp cho ánh nhìn càng mê hoặc khách, một sóng mũi thanh tú như cuống hoa xuân, một làn môi hồng như nụ hoa hàm tiếu, cùng làn da trắng mịn như sứ ngọc thanh tân, trên mái tóc suôn dài đen như màn đêm có cài một bông cúc trắng nhỏ xinh điểm trang kín đáo, tấm áo dài cô mặc theo kiểu xiêm y mấy lớp tuyền màu trắng thanh khiết. Một vẻ đẹp thóat tục làm cả không khí ngôi đình bỗng chốc chỉ còn nghe tiếng thở rất nhẹ của mọi người. Cảm giác tất cả ồn ào cùng lặng đi khi ngắm một vẻ đẹp ngỡ chỉ có trong văn thơ cổ, nay hiển hiện trước mắt, làm ai cũng sợ chỉ một tiếng động nhẹ sẽ phá hỏng những cảm xúc ngây ngất. Khi cô dừng ánh mắt ngay chỗ Nam ngồi, như có một luồng sóng kỳ lạ, tim Nam bỗng loạn nhịp, ánh mắt giao nhau, có một sự huyền hoặc trong ý nghĩ, hình như cô vừa gửi đến Nam bằng một âm ngữ ám thị bí ẩn, một lời hẹn gặp sau đêm diễn…
Cảnh Tây Hồ khen ai khéo đặt ,
Trong thị thành riêng một áng lâm tuyền.
Bóng kỳ đài, trăng mặt nước như in,
Tàn thảo thụ, lum xum tòa cổ sát.
Chiếc cô lộ, mảnh lạc hà bát ngát,
Hỏi năm nao vũ quán biếu đài
Mà cỏ hoa man mác dấu thương đài,
Để khách rượu, làng thơ ngơ ngẩn!.
(Vịnh Tây Hồ - Nguyễn Công Trứ - 1778-1859)
Như một sự hòa hợp đến mê đắm của giọng ca, tiếng phách, tiếng đàn, tiếng trống, một chuỗi âm thanh trau chuốt như tiếng vàng tiếng bạc vang trong không gian ngôi đình cổ, như đọng lại trong khách những âm giai khó quên. Đào nương tay róc phách mà như múa khi khoan khi nhặt, tiếng phách có lúc như âm thanh của suối reo, chim hót, giọng ca lúc lên cao trong như tiếng ngọc, lúc xuống trầm ngọt mềm như nắng mai, câu hát dù buồn mà không thấy bi, chỉ thấy sâu lắng, thâm trầm, như thấm vào hồn khách. Kép đàn như một tài nhân hòa trộn âm thanh, khi giai điệu đàn hòa quyện với tiếng trống, tiếng phách, tạo nên hợp âm biến ảo ma mị, cứ như muốn rút gan ruột khách say đắm, si mê.
4.
Nắm tay Nam một cách bạo dạn, khác hẳn vẻ ngoài nhu hiền, thanh nhẹ thoát tục, Bạch Cúc ríu rít trò chuyện, đưa Nam đi trong đêm phố Hà Nội, trăng rằm huyền ảo huyễn hoặc xoắn xuýt bao bọc từng bước chân hai người, Nam gần như cuốn theo Bạch Cúc trong tâm thế vừa kỳ lạ, vừa tò mò, vừa thích thú, vừa dè dặt đón nhận. Cũng không biết đi trong bao lâu, loanh quanh các con phố cổ, Nam chợt nhận ra cả hai lọt vào một khu vườn toàn hoa cúc trắng, dưới ánh trăng, những bông cúc như phát sáng, bất chợt như ảo ảnh, không phải hoa mà là một điệu luân vũ ảo diệu của những vũ nữ tuyệt mỹ lả lướt theo từng sợi gió mảnh, tung những hạt thơm vô hình vào không gian, ướp hương đêm ngọt trong một giấc say huyền mị.
- Đây là đâu? Nam bỗng dưng nhỏ giọng như sợ làm giật mình những bông hoa.
Giọng Bạch Cúc cũng như thầm thì êm nhẹ:
- Dạ, đây là vườn Bích Câu đạo quán, phía Tây Nam thành Thăng Long ngàn năm xưa. Anh có nhớ huyền tích tú tài Tú Uyên gặp tiên Giáng Kiều? Đây được xem là nơi quần tụ của các tiên nhân về tu luyện phép thần trong truyền thuyết.. Mà sao anh thích hoa cúc trắng?
- Trong hội họa phương Đông, hoa cúc là một trong “tứ quân tử”. Người xưa thấy hoa cúc "diệp bất ly chi, hoa vô lạc địa", lá không rụng khỏi cành, hoa cũng chẳng lìa thân, dù héo rũ tàn khô, vẫn luôn bám lấy cành như người quân tử đầy chí khí suốt đời theo đuổi lý tưởng chân chính của mình. Hoa cúc trắng biểu tượng cho tinh thần thanh cao của những kẻ sĩ muốn lánh xa vòng tục lụy, "cúc ngạo hàn sương", mặc cho sương tuyết lạnh giá bao trùm, mặc cho khí thời khắc nghiệt vây quanh, cúc vẫn mang nét điềm đạm ung dung, cúc vẫn vươn mình đứng thẳng giữa phong trần, thách thức với bao nỗi đoạn trường gian truân của thế sự nhân tình, hiên ngang ngạo nghễ đâm hoa kết nhánh…
Mà sao tên em là Bạch Cúc?
- Mẹ sinh em đúng vào đêm rằm hoa cúc vườn Bích Câu nở rộ. Mẹ nói, lúc em cất tiếng khóc chào đời, cả căn phòng thơm hương hoa cúc, và ba ngày sau không biết ai đã đặt một bông hoa cúc trắng ngay đầu nôi em, nên ông nội đặt tên Bạch Cúc, với ý muốn em sẽ là một cô gái thuần khiết, cốt cách thanh tao, khí chất mạnh mẽ, nhân cách tuệ tâm, trí tuệ minh triết…
Có khoảnh khắc Nam mê mải đắm trong sắc trắng hoa cúc đẫm ướt ánh trăng. Có khoảnh khắc Nam mơ hồ chạm vào hương hoa hay chạm vào một bờ môi ngọt mềm. Có khoảnh khắc Nam chơi vơi mộng mị trong ảo ảnh thần tiên nâng niu trên tay mình bông cúc trắng…
Trong bàng bạc sương sớm, trong mỏng manh tia nắng bình minh, trong lăn tăn sóng gương hồ, trong đâu đó vọng lại những âm thanh phố ban mai ngày mới… Nam nghe giọng Bạch Cúc hát bài “Cúc hoa” của Trúc Lâm Sư Tổ Huyền Quang (1254 - 1334): “Năm tháng thu về nở thắm xinh/ Trăng thanh gió mát thiết tha tình/ Cười ai chẳng biết nhành vi diệu/ Về xứ tóc đầy hoa khiết trinh”…, xa dần lênh loang diệu vợi…
Bình luận