NGUYÊN HÙNG

(Về cuốn sách “Thơ như tôi hiểu" của Lê Xuân Lâm)

Nhà báo, nhà nghiên cứu văn học Lê Xuân Lâm đã viết nên những bài viết cảm nhận về thơ từ chính nỗi đau, sự khắc khoải và tình yêu bất tận với nghệ thuật. Khi biết ông là bạn đồng môn thời sinh viên của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm – người cũng từng đau đáu về "những chuyến bay cuối cùng của mùa thu" – ta càng nhận ra rằng ở họ, văn chương không chỉ là sáng tác mà còn là sứ mệnh, một phần máu thịt trong đời sống.

Dẫu đang đối mặt với căn bệnh ung thư giai đoạn cuối, Lê Xuân Lâm vẫn không ngừng viết, không ngừng chăm chút để cho ra đời tập sách "Thơ như tôi hiểu" – một công trình vừa mang tính triết luận, vừa đậm tính tâm huyết. Điều này cho thấy rằng với ông, văn chương không chỉ là nơi thể hiện cái nhìn tri nhận mà còn là cách ông níu giữ sự sống, trao gửi những suy tư, tình yêu với đời, với người.

Tình yêu văn chương của Lê Xuân Lâm là một nguồn cảm hứng lớn lao cho cả những người biết đến ông, đọc các bài viết của ông. Đó là minh chứng rằng nghệ thuật có thể vượt lên trên sự hữu hạn của đời người, trở thành ánh sáng dẫn lối ngay cả trong bóng tối của bệnh tật. Ông đã viết không phải để lưu danh, mà để giữ trọn lời hứa với chính mình – lời hứa sống và sáng tạo đến giây phút cuối cùng.

Tập sách "Thơ như tôi hiểu" không chỉ là món quà ông để lại cho người yêu văn chương Việt Nam mà còn là một di sản tinh thần, nhắc nhở chúng ta về giá trị của sự kiên cường và tình yêu dành cho văn chương. Dẫu cuộc đời ông có thể khép lại, nhưng tình yêu đó chắc chắn sẽ sống mãi qua từng trang viết, từng dòng thơ, và trong trái tim những người yêu mến ông.
 

I. TÓM TẮT TỔNG THỂ VỀ NỘI DUNG

1. Chủ đề chính: Tập sách thể hiện cách hiểu và thức nhận của tác giả về thơ, đặc biệt là thơ trữ tình. Lê Xuân Lâm tập trung vào các khía cạnh như định nghĩa thơ, cơ chế ra đời của một bài thơ, và những yếu tố nghệ thuật đặc thù của thơ.
2. Cách tiếp cận:

• Định nghĩa thơ: Tác giả trình bày các định nghĩa nổi bật của các học giả trong nước và quốc tế (như Roman Jakobson, GS Phan Ngọc), đồng thời đưa ra nhận thức cá nhân để làm rõ đặc trưng khu biệt của thơ.
• Phân tích thơ: Thông qua các bài thơ cụ thể (ví dụ: "Kiếp tu hành" của Hồ Xuân Hương, "Thoát" của Cát Du), tác giả đi sâu vào ngôn ngữ, hình tượng và thông điệp thơ ca.
• Phụ lục: Đính kèm các bài bình luận và tài liệu tham khảo, giúp độc giả so sánh, đối chiếu các quan điểm khác nhau.

3. Phong cách viết: Tác giả sử dụng lối viết gần gũi, giàu hình ảnh và minh họa cụ thể, đôi khi có phần cá nhân hóa trong việc lý giải những bài thơ và quan điểm học thuật.

Nhận xét

1. Ưu điểm:

• Đa chiều: Tập sách mang tính lý luận nhưng không quá hàn lâm, vừa chia sẻ trải nghiệm cá nhân vừa dẫn dắt độc giả vào các góc nhìn mới mẻ về thơ.
• Hệ thống: Các phần được sắp xếp logic, từ định nghĩa thơ, cơ chế sáng tác đến các bài bình luận cụ thể.
• Thực tiễn: Cách tác giả phân tích bài thơ thông qua ngôn ngữ học tri nhận và thi pháp học giúp người đọc dễ dàng hiểu hơn về bản chất và sức mạnh của thơ.

2. Hạn chế:

• Hơi dài dòng: Một số đoạn trình bày quá chi tiết, thậm chí lặp lại ý, có thể làm giảm tính cô đọng và sức hút của nội dung.
• Ngôn ngữ hàn lâm: Một số thuật ngữ học thuật khó hiểu có thể gây trở ngại cho độc giả phổ thông.

II. LÊ XUÂN LÂM HIỂU VỀ THƠ NHƯ THẾ NÀO?

Trong chương "Tôi định nghĩa thơ" của tập sách "Thơ như tôi hiểu", tác giả Lê Xuân Lâm tập trung làm rõ cách ông nhìn nhận bản chất của thơ, đồng thời đưa ra định nghĩa riêng dựa trên những nền tảng lý luận và kinh nghiệm cá nhân. Dưới đây là phân tích chi tiết về định nghĩa thơ của tác giả, cùng so sánh với các học giả khác.

1. Định nghĩa thơ của Lê Xuân Lâm

Tác giả Lê Xuân Lâm nhìn nhận thơ như một loại hình nghệ thuật ngôn từ đặc thù, trong đó yếu tố nghệ thuật đóng vai trò quyết định để làm nên thi tính. Ông đặc biệt nhấn mạnh ba yếu tố: ngôn ngữ ẩn dụ, thi pháp, và thông điệp tư tưởng. Dưới đây là sự phân tích và so sánh các yếu tố này theo góc nhìn của Lê Xuân Lâm so với các học giả và nhà thơ khác.

Lê Xuân Lâm khẳng định rằng thơ là một loại hình nghệ thuật ngôn từ đặc thù, được xây dựng trên nền tảng ngôn ngữ ẩn dụ và có khả năng chuyển tải thông điệp tư tưởng nghệ thuật, chứ không chỉ đơn thuần là thông tin giao tiếp.

• Cơ sở lý luận: Tác giả nhấn mạnh vào ngôn ngữ học tri nhận và ngôn ngữ học chức năng. Theo ông, thơ là một "bức tranh ngôn ngữ ẩn dụ ý niệm tri nhận", mà thông qua đó, người làm thơ sử dụng ngôn ngữ để phản ánh đời sống theo cách độc đáo, siêu việt và giàu tính tượng trưng.
• Phân biệt thơ với văn xuôi: Thơ có tính thi pháp, trong đó ngôn ngữ tự lấy chính nó làm đối tượng. Tác giả đồng tình với Roman Jakobson rằng thơ là "ngôn ngữ trong chức năng thẩm mỹ của nó".
• Định nghĩa cụ thể: Lê Xuân Lâm không nêu một định nghĩa ngắn gọn như công thức, mà diễn đạt ý rằng thơ là "sự tự biểu hiện thông qua ngôn ngữ, mang tính nghệ thuật và phản ánh ý niệm tri nhận".

3. So sánh với định nghĩa của các học giả khác

3. Nhận xét

• Sự độc đáo: Định nghĩa của Lê Xuân Lâm thể hiện sự kết hợp giữa lý luận hiện đại (ngôn ngữ học tri nhận) và trải nghiệm cá nhân trong việc thưởng thức thơ. Tính học thuật cao nhưng vẫn gần gũi với người yêu thơ.
• Giá trị mở rộng: So với các học giả khác, Lâm không chỉ dừng ở "thi tính" hay "chức năng thẩm mỹ" mà còn bàn về cách thức ngôn ngữ trong thơ chuyển tải ý niệm tri nhận, một điểm nhấn sâu sắc.
• Hạn chế: Định nghĩa khá phức tạp, khó tiếp cận đối với độc giả không quen thuộc với các khái niệm lý luận như ngôn ngữ học tri nhận hay ngôn ngữ ẩn dụ.