TIN TỨC
icon bar

Nhịp cầu kết nối – Khi Nguyễn Trường dẫn lối độc giả

Người đăng: nguyenhung
Ngày đăng: 2025-01-19 15:55:57
mail facebook google pos stwis
2012 lượt xem

NGUYÊN ANH

(Đọc sách “Gặp gỡ những vùng văn học”, Nxb Thanh Niên, 2024)

Nguồn:

Gặp gỡ những vùng văn học” là tập hợp các bài viết, bài phóng vấn và bình luận văn học đã được nhà văn Nguyễn Trường công bố trên các báo, tạp chí. Cuốn sách do Nhà xuất bản Thanh Niên cấp phép, gồm 41 bài viết phong phú về đề tài, phong cách, và những tầng văn hóa trong đời sống văn học Việt Nam. Cuốn sách không được viết bởi một nhà phê bình chuyên nghiệp, mà bằng tâm thế, tiếng nói của một người sáng tác có bề dày kinh nghiệm và thành tựu, nhờ thế đã làm tăng tính gần gũi và sinh động.

Cách tiếp cận và văn phong

Nguyễn Trường không phải là nhà phê bình lý luận theo phong cách hàn lâm. Các bài viết trong cuốn sách thể hiện cái nhìn tự nhiên, gần gũi như đang đối thoại với độc giả. Tác giả dựa vào kinh nghiệm sáng tác, khả năng cảm thụ văn chương, và cách dẫn dắt tinh tế để bình luận về những tác phẩm đáng chú ý trong lịch sử văn học.

Các bài viết trong tập sách có văn phong chân phương, nhẹ nhàng nhưng đủ gây hứng thú đối với người đọc. Đây là phong cách mà nhà văn Nguyễn Văn Thọ từng gọi là “cái nhìn tinh quái của người sáng tác văn chương” khi nói về tác phẩm “Chân dung và đối thoại” rất nổi tiếng của nhà thơ Trần Đăng Khoa.

Những phát hiện đáng chú ý

Nguyễn Trường mang đến những phát hiện khá tinh tế về vai trò của phê bình văn học trong việc định hướng đọc giả đến với văn chương. Vì từng là Tổng biên tập và Giám đốc Nhà xuất bản Thanh Niên, anh đọc gần như tất cả bản thảo được cán bộ biên tập trình duyệt với khối lượng rất lớn và thể loại phong phú. Từ đó đã hình thành thói quen đọc sách chăm chỉ và thái độ cư xử bình đẳng với các tác phẩm trong Nguyễn Trường. Không như một số tác giả của thể loại này thường chỉ viết về các tác giả thân quen, Nguyễn Trường viết rất nhiều về các tác giả dù quen biết hay không quen biết và các tác phẩm mà anh đã đọc. 

Trước hết, xin dẫn vài ví dụ nhà văn Nguyễn Trường cảm nhận thơ. Trong bài viết “Hồn nhiên như tuổi thơ còn sót lại” (trang 219), Nguyễn Trường nhận định Tuyển tập thơ Trần Mạnh Hảo là một hiện tượng hiếm có trong thời kỳ hiện đại. Tác giả đánh giá cao sự phong phú về cảm xúc và nghệ thuật trong thơ Trần Mạnh Hảo, đặc biệt là các bài thơ mang tính biểu tượng và đậm chất ẩn dụ. Nguyễn Trường nhấn mạnh tài năng của Trần Mạnh Hảo trong việc sáng tạo những tứ thơ độc đáo, giúp thơ ông không chỉ thể hiện vẻ đẹp ngôn từ mà còn chứa đựng chiều sâu tư tưởng. Bài viết cũng tôn vinh nét mộc mạc và tình yêu quê hương đất nước xuyên suốt trong các bài thơ về dòng sông và con người Việt Nam, đặc biệt là ở các bài như “Sông Lam” và “Những dòng sông Nam Bộ”.

Trong bài “Nửa lo giá chợ nửa ngây vì trời” (trang 280), Nguyễn Trường khai thác sâu sắc tâm trạng và hình ảnh trong thơ Nguyễn Thị Hồng. Ông đặc biệt khen ngợi cách nữ thi sĩ kết hợp giữa sự giản dị, chân thật của đời thường và nét lãng mạn, bay bổng của thơ ca. Những bài thơ về mùa thu, quê hương, và tình yêu trong “Nguyễn Thị Hồng Thơ Tuyển” mang lại sự gần gũi nhưng cũng đầy rung cảm cho người đọc. Bài viết chỉ ra rằng sự tinh tế trong hình ảnh và cảm xúc của Nguyễn Thị Hồng đã tạo nên những khoảnh khắc thơ tràn đầy sức sống, như bài “Thu” hay “Lời tượng nhà mồ”. Nguyễn Trường ca ngợi chất thơ đậm hồn dân tộc và cảm hứng tự nhiên, giúp thơ Nguyễn Thị Hồng chạm đến trái tim người đọc.

Tương tự, với bài viết “Tâm thức biển trong thơ Nguyên Hùng” (trang 118), Nguyễn Trường đã thể hiện sự thông hiểu sâu sắc về công việc sáng tác thơ ca. Tác giả đánh giá cao khả năng biểu đạt khác biệt trong thơ Nguyên Hùng, đặc biệt là cách nhà thơ gửi gắm cái bao la, mộng mơ của biển. Nguyên Hùng không chỉ làm nổi bật biển như một đối tượng tự nhiên, mà còn như một không gian tâm thức, gửi trao những suy tư về phận người và vụ trụ. Bài viết nhấn mạnh đây là đặc trưng giúp thơ Nguyên Hùng có nét vừa chân thành vừa sâu lắng.

Trong mảng bài cảm nhận các tác phẩm văn xuôi, xin được nhận xét đôi điều xung quanh bài «Kiến thức trên trang viết» (trang 177) về cuốn tiểu thuyết “Ký tự chìm trên bia đá cổ” của bác sĩ, nhà văn Tố Hoài. Đây là một bài cảm nhận được trình bày với chiều sâu nhận thức và khả năng phân tích tinh tế. Nguyễn Trường đã làm rõ cách nhà văn Tố Hoài kết hợp giữa sự thật lịch sử và sáng tạo hư cấu. Phần mở đầu về “ngôi mộ cổ” là một điểm nhấn thú vị, vừa mang tính tự sự, vừa gợi mở tính tò mò. Cách dẫn dắt từ một kỷ niệm cá nhân đến việc khám phá các ký tự chìm trên bia đá cổ là một dụng ý nghệ thuật và phản ánh tính sáng tạo trong bố cục.

Bài viết trình bày một cách đầy đủ các mạch truyện chính và nhân vật trung tâm, tạo nên cái nhìn toàn diện về tác phẩm. Những chi tiết lịch sử được chọn lọc kỹ càng và kết nối chặt chẽ với nội dung tiểu thuyết. Nguyễn Trường không chỉ kể lại câu chuyện mà còn phân tích các yếu tố như triết lý, xung đột, và bối cảnh chính trị. Bài viết còn trở nên hấp dẫn và thuyết phục hơn nhờ giọng văn vừa trang trọng, vừa gần gũi, phù hợp với chủ đề mang tính lịch sử và văn học. Cách phân tích nhân vật, đặc biệt là Nguyễn Hoàng, đã làm sáng tỏ vai trò của ông trong việc mở mang bờ cõi và xây dựng đất nước. Qua đó, bài viết không chỉ giúp người đọc hiểu thêm về cuốn tiểu thuyết của Tố Hoài mà còn khơi gợi sự quan tâm đến lịch sử Việt Nam thời phong kiến. 

Ưu điểm và hạn chế

Ưu điểm rõ nhất của cuốn sách nằm ở phương pháp tiếp cận từ nhiều phía, giúp độc giả không chỉ hiểu thêm về tác phẩm mà còn hiểu về người sáng tác và thời của anh ta. Giọng văn thân tình, những phân tích tinh tế, và sự kết nối độc đáo giữa lý luận và thực tế là điểm nhấn quan trọng.

Tuy nhiên, vì là nhà văn sáng tác, đôi lúc Nguyễn Trường có thể thiếu điểm nhìn toàn cục dẫn đến một vài khái quát mang tính chủ quan, duy tình, chưa được nâng lên tầm lý luận.

Thay lời kết

“Gặp gỡ những vùng văn học” không chỉ là tác phẩm đối thoại giữa nhà văn và độc giả, giữa người đọc với người đọc, mà còn là cây cầu kết nối những thành tựu văn học. Cuốn sách là ấn phẩm bổ ích cho những ai yêu thích văn chương và muốn khám phá sâu hơn về những tầng nghĩa của nghệ thuật chữ nghĩa.

Bài đăng

Bài viết liên quan

Xem thêm
Bàn tròn kỳ 30: Khi ý tưởng bị đánh tráo
Bàn tròn Văn học kỳ 30 xin mời bạn đọc cùng đối thoại về câu chuyện này – không phải để truy cứu cá nhân, mà để suy nghĩ sâu xa hơn: văn chương sẽ đi về đâu, nếu lòng tin của người viết trẻ bị phản bội và lòng tin của công chúng bị bỏ rơi?
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 29: Phản biện ẩn danh - Dũng khí hay sự né tránh?
Trong Bàn tròn kỳ này, câu chuyện nói về hiện tượng phản biện văn chương dưới những cái tên xa lạ, thậm chí là ẩn danh.
Xem thêm
Thi pháp của thơ ngắn – Trường hợp Mai Quỳnh Nam
Trong tất cả các thể loại văn học, thơ ca là nơi ưu tiên hàng đầu cho các hình thức ngắn gọn. Điều này không chỉ thể hiện ở độ dài khiêm tốn của các tập thơ mà còn nằm ở đặc trưng nội tại của thơ, vốn hướng đến sự cô đọng hơn so với các thể loại khác (như tiểu thuyết).
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 28: Minh bạch – từ chuyện nhỏ đến vấn đề lớn
Bàn tròn Văn học kỳ 28 không nhằm khơi gợi thị phi, càng không phải góp gậy góp đá “đánh hội đồng” một tổ chức nghề nghiệp mà chính “thư ký bàn tròn” này được vinh dự là hội viên.
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 27: Công bằng trong xét giải - Từ quy chế đến thực tiễn
Giải thưởng văn học hằng năm của Hội Nhà văn Việt Nam đang đối diện một nghịch lý: quy chế một đằng, thực tế một nẻo.
Xem thêm
“Lời ru bão giông” - Hành trình từ chiến trường đến nhân sinh
Lời ru bão giông của Trần Hóa không chỉ là một tập thơ, mà là bản hòa tấu của ký ức, trải nghiệm và những suy ngẫm về đời sống.
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 26: Khi công bằng bị bỏ quên, im lặng trở thành câu trả lời
Bàn tròn Văn học kỳ này xin giới thiệu nội dung tóm lược của hai bức thư ngỏ – coi đó như một lời chất vấn trực diện, một thử thách đối với tính minh bạch và liêm chính của một cuộc thi văn chương quốc gia.
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 25: Minh bạch là điều kiện sống còn của uy tín văn chương
Bàn tròn kỳ 25 chọn hai bài viết mới nhất của nhà văn Đặng Chương Ngạn về “thầy Uông” – thành viên Hội đồng Sơ khảo – như chất liệu để trao đổi thẳng thắn.
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 24: Trăm Ngàn câu hỏi, một chữ Minh bạch
Xin mời bạn đọc cùng ngồi lại, để lắng nghe, để bàn luận, và biết đâu, để cùng trả lời câu hỏi day dứt: Liệu văn chương Việt có thể đứng thẳng bằng phẩm giá của nó, hay sẽ mãi lẫn lộn trong những “trăm ngàn” trò chơi lợi ích?
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 23: Giải thưởng, danh hiệu và chuẩn mực văn chương hôm nay
Nếu ở các kỳ trước, chúng ta chủ yếu xoay quanh truyện ngắn Trăm Ngàn, thì lần này, hai ý kiến góp mặt mở rộng vấn đề sang một góc nhìn gai góc hơn: chuyện “lợi ích nhóm” trong đời sống văn học – nghệ thuật.
Xem thêm
Những câu thơ thức “canh chừng lãng quên”
Với cảm hứng từ hai tứ thơ độc đáo – Cõng bạn đi chơi của Vương Cường và Dìu mẹ đi thăm mộ mình của Hồ Minh Tâm – bài viết của Bùi Sỹ Hoa (đăng trên Tạp chí Sông Lam, số 7/2025) đưa người đọc bước vào thế giới thơ về đề tài thương binh – liệt sĩ bằng một góc nhìn mới mẻ, giàu sức ám ảnh.
Xem thêm
Thơ Nguyễn Đức Hạnh, nỗi niềm thành mây trắng
Cánh buồm thao thức trân trọng giới thiệu bài viết của TS, nhà thơ, nhà phê bình Lê Thành Nghị - một bài viết công phu, giúp người đọc soi chiếu tập thơ Khát cháy từ nhiều chiều, để người đọc khám phá một “hiện thực khác” giàu thi vị.
Xem thêm
Bàn tròn kỳ 22: “Một truyện ngắn dở như thế thì cãi nhau làm cái gì?”
Với góc nhìn của một người giàu trải nghiệm nghệ thuật, đạo diễn Lê Hoàng đã viết một status “thẳng ruột ngựa” về Trăm Ngàn: không quanh co, không xoa dịu, không hề sợ đụng chạm.
Xem thêm
Hà Thanh Vân: “Tôi đã định không nói gì thêm…” – Nhưng ai cho tôi yên đâu!
“Tôi đã định không nói gì thêm…” – nhưng rồi, như một tật xấu khó bỏ, TS Hà Thanh Vân lại tiếp tục viết.
Xem thêm
Từ motif cũ đến thông điệp nhân văn mới – một góc nhìn chuyên môn và cảm xúc
Theo PGS.TS Nguyễn Đức Hạnh, từ motif cũ, cách kể cũ, Vũ Ngọc Thư vẫn mang đến một truyện ngắn tốt – nhờ biết giữ lại giá trị của những điều quen thuộc và gợi mở một cảm quan hiện đại về hậu chấn chiến tranh. Đặc biệt là cái nhìn đầy chia sẻ với người phụ nữ và trẻ em – những phận người thường bị khuất lấp sau vầng hào quang chiến thắng.
Xem thêm
Từ chuyện “Trăm ngàn” nghĩ về phê bình và giải thưởng văn chương
Bàn tròn Văn học xin giới thiệu hai góc nhìn từ nhà văn Nguyễn Quế và cử nhân Sử học, CCB Nguyễn Xuân Vượng – như thêm hai lát cắt cho tấm gương phản chiếu đời sống văn chương hôm nay.
Xem thêm
Phê bình cần lý trí và người viết cần lắm lòng nhân ái
Trong bài viết “Trăm Ngàn trước búa rìu dư luận” dưới đây, nhà văn Phan Thị Thu Loan không đứng về phe nào, chỉ chọn đứng về phía sự hiểu – và sẻ chia.
Xem thêm
Bàn tròn Văn học kỳ 15: Cuộc thi văn chương có bị “đánh cắp”?
Kỳ này trân trọng giới thiệu một số ý kiến tiêu biểu từ các nhà thơ, nhà văn – như một cách lan tỏa lòng yêu nghề, yêu sự thật và dám lên tiếng trước những điều bất minh:
Xem thêm