TIN TỨC
icon bar

Nhà văn Lê Văn Nghĩa giữa biết cười và dám cười

Người đăng: vanchuong
Ngày đăng: 2021-09-20 10:19:11
mail facebook google pos stwis
889 lượt xem

Nhà văn Lê Văn Nghĩa đã ra đi ở tuổi 68, lúc 22h25’ ngày 25/7 tại TPHCM, vì ung thư di căn. Đã hơn 10 năm chống chọi với bạo bệnh, anh ít chia sẻ với ai vì không muốn đón nhận sự thương cảm hay sự xót xa. Vì vậy, anh vẫn cười sau mỗi đợt điều trị đau đớn, nét cười tếu táo của một người biết cười và dám cười trên mọi nghịch lý của đời sống chung và trên mọi bẽ bàng của thân phận riêng.

Bây giờ, nhà văn Lê Văn Nghĩa không còn nữa. Anh mang nét cười ấy vào cõi khác, chỉ để lại những trang viết mà anh gửi gắm tâm huyết lẫn đắm say. Với một người sòng phẳng và hào hiệp như nhà văn Lê Văn Nghĩa, mấy lời ngọt lạt tiễn đưa không quan trọng bằng việc nghiêm túc đọc tác phẩm của anh. 

 

Nhà văn Lê Văn Nghĩa

Sau thời thanh niên sôi nổi với những cuộc xuống đường đấu tranh trong phong trào học sinh - sinh viên đô thị miền Nam, Lê Văn Nghĩa trở thành một nhà báo khi non sông thống nhất. Nhà báo Lê Văn Nghĩa cần được ghi danh vào lịch sử báo chí Việt Nam, với ấn phẩm Tuổi Trẻ Cười. Trước năm 1975, Việt Nam từng có những tờ báo cười, nhưng không có ấn phẩm nào phát triển mạnh mẽ và tạo được chỗ đứng thú vị trong lòng độc giả như Tuổi Trẻ Cười. Người có công gầy dựng Tuổi Trẻ Cười và làm linh hồn cho Tuổi Trẻ Cười suốt 30 năm (từ 1984 đến 2014) chính là nhà báo Lê Văn Nghĩa. 
Làm báo để cười đã khó, mà viết văn để cười càng khó hơn. Không chỉ tập hợp được nhiều cây bút như Hoàng Thiếu Phủ - Hoàng Phủ Ngọc Phan, Đồ Bì - Vũ Đức Sao Biển, Đông Ki Rét - Trần Từ Duy… viết cho Tuổi Trẻ Cười, mà nhà báo Lê Văn Nghĩa cũng nhúng bút vào thể loại này qua những bút danh như Hai Cù Nèo, Điệp Viên Không Không Thấy, Đại Văn Mỗ, Thằng Hề… Những tiểu phẩm trên báo gom góp lại in sách, và xuất hiện nhà văn Lê Văn Nghĩa. 

Nhà văn Lê Văn Nghĩa từng nuôi mơ ước làm nhà viết kịch, nên tiểu phẩm của anh có cấu trúc lắt léo vượt xa những người thử sức viết báo chọc cười thiên hạ. Thế nhưng, xác lập giá trị văn chương bằng những tiểu phẩm, không hề đơn giản. Văn chương hài hước chia làm ba vệt thẩm mỹ: trào phúng, châm biếm và đả kích. Chỉ thể loại thơ hài hước có thể linh hoạt xóa mờ ba ranh giới kia, ví dụ tác phẩm của Tú Xương, Tú Mỡ trước đây hoặc một số bài của Bùi Chí Vinh, Dương Huy sau này. 

Với văn xuôi hài hước, phải bậc kỳ tài như nhà văn Thổ Nhĩ Kỳ - Azit Nexin (1915-1995) mới trộn lẫn được trào phúng, châm biếm và đả kích trong mỗi tác phẩm. Những tác giả còn lại, gần như chấp nhận cái tạng của mình ở từng mức độ. Nếu nhà văn Hoàng Đạo (1907-1948) phô diễn bút pháp châm biếm với “Trước vành móng ngựa” và nhà văn Xích Điểu (1910-2003) phô diễn bút pháp đả kích với “Chủ nghĩa lưu manh hiện đại”, thì nhà văn Lê Văn Nghĩa phô diễn bút pháp trào phúng.

Không ai khẳng định sự cao thấp giữa trào phúng, châm biếm và đả kích. Thế nhưng, châm biếm có ưu điểm ở câu chuyện chế giễu sâu cay, đả kích có ưu điểm ở thái độ đáo để thanh tẩy, còn trào phúng có ưu điểm ở ngôn ngữ cợt đùa dí dỏm. Xét tính bền vững theo thời gian, thì ngôn ngữ sẽ bị mai một nhanh hơn câu chuyện và thái độ. Một người thông minh như nhà văn Lê Văn Nghĩa thì thừa hiểu điều ấy, nhưng anh không có sự chọn lựa khác, vì anh luôn duy trì sự chừng mực của công chức hiền lành!

Thành thật mà nói, khi chỉ trông cậy vào các tác phẩm trào phúng như “Thằng láu cá”, “Vua lừa”, “Hoa hậu phường Cây Mít” hoặc “Nô tế bồ” thì vai trò nhà văn của Lê Văn Nghĩa khá mờ nhạt. Thật may, nhà văn Lê Văn Nghĩa còn có một mỏ quặng quý báu nữa để khai thác, chính là tư cách nhân chứng hết lòng với Sài Gòn của một người sinh ra và lớn lên ở Chợ Lớn. Lúc biết mình mắc bạo bệnh, nhà văn Lê Văn Nghĩa đã rút tỉa kỷ niệm bản thân để viết “Mùa hè năm Petrus” như một cách đền đáp ân tình cho mảnh đất đã nuôi dưỡng mình, lập tức được bạn đọc hoan nghênh.

Từ thành công của “Mùa hè năm Petrus” và từ kết quả khả quan của những lần can thiệp y khoa, nhà văn Lê Văn Nghĩa tiếp tục viết các truyện dài thiếu nhi về lứa tuổi học trò thập niên 60-70 thế kỷ trước của Sài Gòn như “Chú chiếu bóng, nhà ảo thuật, tay đánh bài và tụi con nít xóm nhỏ Sài Gòn năm ấy”, “Tụi lớp nhứt trường Bình Tây, cây viết máy và con chó nhỏ”, “Mùa tiểu học cuối cùng”…

Viết về Sài Gòn, nhà văn Lê Văn Nghĩa như đứa con phiêu dạt bơ vơ được chạm vào tường cũ mái rêu của ngôi nhà thơ ấu, tất cả chi tiết cứ trào dâng, tất cả hình ảnh cứ tuôn chảy, tất cả nhân vật cứ lấp lánh. Với Sài Gòn, nhà văn Lê Văn Nghĩa vừa có sự nhạy cảm gắn bó vừa có sự tỉ mỉ tư liệu, nên sau những truyện dài thiếu nhi là những cuốn tạp bút “Sài Gòn khâu lại mảnh thời gian”, “Sài Gòn dòng sông tuổi thơ”, “Sài Gòn chuyện xưa mà chưa cũ”… 

Và đặc biệt hơn, nhà văn Lê Văn Nghĩa có công trình biên soạn “Văn học Sài Gòn - 1954-1975, những chuyện bên lề” tập hợp những dữ kiện về một dòng văn chương ít được nhắc đến và sắp bị lãng quên. Chỉ với “Văn học Sài Gòn - 1954-1975, những chuyện bên lề”, nhà văn Lê Văn Nghĩa đã xứng đáng nhận được sự tri ân từ giới nghiên cứu và công chúng văn chương Việt Nam.

Lê Thiếu Nhơn

Bình luận

Để lại comment

Bài viết liên quan

Xem thêm
Quanh một bài thơ đoạt giải gây tranh cãi
Chùm thơ, 3 bài, đã giúp tác giả người Thái Tòng Văn Hân, giành giải B trong cuộc thi thơ Báo Văn Nghệ 2019-2020. Nhưng chính ban giám khảo và người được giải cũng không thể ngờ, một trong ba bài thơ đó lại gây tranh cãi nảy lửa trong dư luận. Đó là bài “Mẹ tôi chửi kẻ trộm”.
Xem thêm
Phải kiêu hãnh làm người!
Người Việt Nam chúng ta, ngay trong ngày hôm nay, nếu không có đủ tự tin kiêu hãnh làm người thì đừng nói có thể làm được bất kỳ điều gì, dù nhỏ nhất như tự bưng bát cơm ăn, tự mặc quần áo, tự giải quyết vấn đề cá nhân lặt vặt mà người khác giới hoặc lú lẫn, hoặc mới sơ sinh cần phải hỗ trợ như một lẽ tất nhiên.
Xem thêm
Bùi Phan Thảo: “Khi đời mình cũng cheo leo đồi dốc”
Giờ đây, quê hương Quảng Trị, đã có nhiều tiếng nói thi ca mới, trẻ trung, hiện đại, đa chiều, thế sự… vừa là kế tục truyền thống, mang hơi thở, nhịp điệu cuộc sống mới hôm nay, tiêu biểu chính là Bùi Phan Thảo, thơ anh đang tạo nhiều âm vang và dư ba trong lòng bạn bè, đồng nghiệp và bạn đọc…
Xem thêm
Một Nhà thơ – Thầy thuốc Nhân dân nặng lòng với chiến dịch phòng chống Covid tại TP.HCM
Một Nhà thơ – Thầy thuốc Nhân dân nặng lòng với chiến dịch phòng chống Covid tại TP.HCM
Xem thêm
Văn học trẻ TPHCM: Chờ đột phá
Tháng 12/2021, Hội Nhà văn Việt Nam dự kiến tổ chức Hội nghị Những người viết văn trẻ toàn quốc lần thứ 10 tại Đà Nẵng. Hiện tại, Hội Nhà văn TP.HCM vừa hoàn tất danh sách đề cử 15 tác giả trẻ gửi ban tổ chức. Đây là cơ hội để nhận diện văn học trẻ của thành phố hiện nay.
Xem thêm
‘Tôi không tin một tác phẩm thiếu thực tế lại chạm được vào cảm xúc con người’
Sau những dự án về biển đảo với những ấn phẩm ra đời song hành cùng các hoạt động xã hội sôi nổi tri ân hậu phương của những người lính Trường Sa, nhà thơ nhà báo Lữ Mai lại tiếp tục đồng hành cùng những cựu chiến binh trong hành trình kiếm tìm đồng đội. Tri ân những anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống nhưng không chỉ có tiếng bom đạn, không chỉ có đau thương mà còn có những cảm xúc ngậm ngùi, hoài niệm trên hành trình đưa hài cốt các anh về đất mẹ. Chư Tan Kra là địa danh đã đi vào lịch sử gắn với những cuộc chiến đẫm máu, nhưng Chư Tan Kra xuất hiện trong thơ Lữ Mai không chỉ là những trận đánh ác liệt, mà còn là một kỉ niệm, nơi tình đồng chí được tôn vinh và sống mãi. Chư Tan Kra mây trắng, tập trường ca mới nhất của chị vừa hoàn thành ngay lập tức đã tạo những hiệu ứng xã hội lan tỏa. Chị cho rằng, thực tế là điều kiện quan trọng để nảy sinh cảm xúc khi viết, chị không tin một tác phẩm thiếu thực tế sẽ chạm đến được cảm xúc của người đọc.
Xem thêm
Nhà văn Lê Văn Nghĩa – sống nghĩa tình, viết nghĩa nhân
Dẫu biết trước ngày nhà văn Lê Văn Nghĩa rời xa chúng ta sẽ không còn lâu. Dẫu biết hơn mười năm qua anh đã kiên cường chống chọi với bạo bệnh. Dẫu biết tình yêu chữ nghĩa mãnh liệt đã giúp anh vượt lên nỗi đau bệnh tật để bền bỉ sáng tác và nhiều quyển sách có giá trị liên tiếp được xuất bản, có những quyển sách được nối bản năm bày lần. Dẫu biết anh đã ở lằn ranh hết sức mong manh giữa sự sống và cái chết. Dẫu biết cuộc đời là hữu hạn…Nhưng, khi tin nhà văn Lê Văn Nghĩa vĩnh viễn ra đi, tôi và bạn bè anh, không chỉ bàng hoàng, tiếc thương, mà còn thấy rõ cái khoảng trống mà một nhà văn sống một cuộc đời nhân nghĩa và viết về nghĩa nhân, để lại.
Xem thêm
Thi sĩ Văn Công Hùng: Gã Pleiku lãng tử
Sau khi tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Huế (1980),
Xem thêm
Bạn văn: Nguyễn Khắc Phê | Nguyễn Quang Lập
Nguyễn Khắc Phê là nhà văn đầu tiên mình gặp trong đời.
Xem thêm
Nhớ Nguyễn Khải
Đó cũng là lần đầu tiên mình tin anh Khải khuyên mình chân thành nhất. Trước nay anh nói câu gì mình cũng khả nghi. Anh sống khéo nổi tiếng, chưa chê văn ai nửa câu. Hoặc khen hoặc không chứ chưa bao giờ chê.
Xem thêm
Nhà văn Vũ Hạnh: Ngòi bút tỏa sáng tinh thần văn hóa dân tộc
Nhắc đến Vũ Hạnh, chắc hẳn bạn đọc sẽ nhớ đến tác phẩm vang bóng một thời như Bút máu.
Xem thêm
Bạn văn: Nguyễn Trọng Tạo
Thời đó anh Tạo nổi như cồn, bài thơ Tản mạn thời tôi sống được cả nước bàn tán xôn xao, đó là bài thơ có cái nhìn mới mẻ và xót xa về đất nước. Nhắc đến văn chương thời kì đổi mới không thể không nhắc đến bài thơ này.
Xem thêm
Nguyễn Trường viết về quê hương và người lính
Nhà văn Nguyễn Trường tên thật là Nguyễn Xuân Trường,
Xem thêm
Chúc mừng sinh nhật Lê Thiếu Nhơn
Làm thơ, viết báo, phê bìnhKiêm vai chủ web, một mình một sân
Xem thêm
Lưu Quang Vũ có tin ở hoa hồng?
Thơ và kịch dưới một mái nhà chungĐều bay bổng tài hoa và khát khao, quyết liệt
Xem thêm
Chữ Xuân Quỳnh tự hát
Chữ Xuân Quỳnh tự hátNhư hương quỳnh tự thơm
Xem thêm
Vĩnh biệt Đại tá nhà văn Nguyễn Quốc Trung
Vẫn chân chất đứng bên rừng thốt nốt
Xem thêm
Tô Nhuận Vĩ dưới ngòi bút Nguyễn Quang Lập
Anh em lâu ngày gặp nhau không khỏi có chút ngậm ngùi. Ở Huế nhiều người yêu quí mình
Xem thêm
Khi nhà văn Triệu Xuân trình diễn thơ
Nhà văn Triệu Xuân đọc thơ Chế Lan Viên trong bệnh viện
Xem thêm