Với tám mươi năm cuộc đời, nhà giáo nhà thơ Trần Kim Dung đã biến mỗi bước chân thành một vần thơ. Tập “Những dấu chân thơ vẫn ruổi rong” vì thế không chỉ là bản đồ du lịch, mà là tấm bản đồ tâm linh Việt: từ Yên Tử – Suối Giải Oan, Đường Lâm đá ong, đến Mẹ Phi Yến ở Côn Đảo, Bạch Đằng, Móng Cái, Sơn Trà, Hỏa Lò, Long Biên…
 

Thơ Trần Kim Dung chân phương, không cầu kỳ vần điệu. Thi ảnh của bà chân thực như những lát cắt tư liệu: “đây tường đá ong bền bỉ”, “gặp bóng Mỵ Châu thấp thoáng”, “những mái chùa treo trên vách đá”, “bến đò khuya sớm nắng mưa đâu rồi?”.

Tứ thơ của bà là sự giao hòa giữa kể, thấy và chiêm nghiệm. Triết lý không cao siêu mà rất đời, rất thực: chạm vào một viên đá ong cũng là chạm vào nghìn năm lịch sử. Mỗi trang thơ như khiến lịch sử sống dậy từ đất, từ những vùng đất vẫn vọng tiếng cha ông trong từng lớp đá ong, khúc sông hay gò đồi lộng gió.

Có những bài thơ không cần tìm cái lạ, không cường điệu cảm xúc – chỉ nhẹ nhàng bước trên những dấu chân ấy, để lắng nghe đất nước thầm thì.

Năm bài thơ dưới đây rút từ tập “Những dấu chân thơ vẫn ruổi rong” đang in – tựa năm 'tọa độ tâm linh' – sẽ dẫn lối quá khứ chạm hiện tại, và ký ức neo đậu trong lòng người đọc.

Nhà thơ Trần Kim Dung
 

Yên Tử

Trở về miền linh thiêng cổ tích

Nơi non cao, mây gió bồng bềnh

Gặp những “đại lão cội cây” trăm năm tu tập

Và những am thiền trong trúc lâm xanh

Đây Suối Giải Oan

                  ranh giới Đạo - Đời ngàn năm trong vắt

Thấp thoáng xa xưa bóng mỹ nữ, cung tần

Ai ngăn được bước chân người hành đạo

Lên cõi thiền cao vút đỉnh Bạch Vân?(1)

Đây Một Mái chùa treo trên vách đá

Nửa ẩn hang sâu, nửa lợp mây ngàn

Suối rì rầm trang kinh người xưa để lại

“Mai Lão”bên thềm thắp sáng cả thiền am.

Gặp những “Đại Lão Tùng”

                       bẩy trăm năm nắng gió

Râu tóc vẫn xanh, thân thẳng đứng ngóng trời

Che mát rượi ngả đường về Tháp Tổ

Với bạt ngàn hoa đại trắng tinh khôi

Đây dốc Hoa Yên, trúc mai thăm thẳm

Nguyễn Trãi thơ đề đã sáu trăm năm:

“Giáo xanh nghìn mẫu thành che chắn

Rèm rủ không gian đá chất chồng” (2)

Và đây,

Chùa Hoa Yên ngự trên thanh long bạch hổ

Lồng lộng Lầu chuông, Lầu trống, Tam Tòa

Phật Hoàng ngày ngày vẫn truyền kinh tải đạo

“Lão Đại” trước thềm nở trắng những sao xa.

Đây Chùa Đồng, nơi giao thoa Trời Đất

Khói hương hoa ngút ngát quyện mây trời

Mái cong vén sương, vén mây, bay lên đỉnh núi

Chuông khánh ngân dài

                            nghiêng ngả khắp trùng khơi.

Tôi chắp tay trước Ngài

Tượng Phật Hoàng thiền trên non cao vời vợi

Ngài tự tại ung dung

                           sau hai chiến thắng khải hoàn

Nhấp ngụm sương mai

             gối đầu vào mây nơi Ngọa Vân am trúc

Đức Phật trở về ngự trong cõi nhân gian.
 

Yên Tử - 2022

(1) Theo truyền thuyết xưa một số cung tần mỹ nữ đã đến đây can ngăn việc Vua đi tu nhưng không được nên đã trẫm mình xuống suối để tỏ lòng trung thành. Về sau Vua có cho lập đàn giải oan, từ đó có tên là Suối Giải oan.

(2) Hai câu này trích trong bài thơ chữ Hán của Nguyễn Trãi - Thế kỷ 15 “Đề Yên Tử sơn - Hoa Yên Tự”:

“Ủng môn ngọc sóc sâm thiên mẫu

Quải thạch châu lưu lạc bán không”

- Nhà thơ Nguyễn Vũ Tiềm dịch sang tiếng Việt:

Đề ở chùa Hoa Yên – núi Yên Tử

“Đỉnh cao Yên Tử ngất tầng không

Vầng lửa năm canh đã rực hồng

Vũ trụ tầm nhìn xuyên biển lớn

Tiếng cười rung động lớp mây bông

Giáo xanh nghìn mẫu thành che chắn

Rèm rủ không gian đá chất chồng

Miếu cũ vua Trần còn lưu mãi

Chân mây ánh bạc giữa mênh mông”.

Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn trước một ngôi đình ở Làng cổ Đường Lâm - Ảnh NH.
 

Làng cổ Đường Lâm

Những bức tường đá ong bền bỉ

Bao nhiêu chuyện xưa cất giấu trong lòng

Những chum tương ủ men kín tiếng

Hương ngọt ngào làng xóm trăm năm

Đây cổng làng nhuộm giông bão rêu phong

Mái ngói cổ hiền lành trầm lặng

Đa trăm tuổi xòe ô che nắng

Đón bốn phương trời nườm nượp về thăm

Vó ngựa đâu đây còn lộp cộp đá ong

Voi của Ngô Vương nghỉ bên rặng ruối

Ruối cổ thụ xanh nghìn năm tuổi

Như vẫn đứng chờ voi ngựa dừng chân

Có phải ngày xưa, đây rừng rậm Đường Lâm

Có “Bố Cái Đại Vương” giết hổ?

Có Ngô Quyền mưu cao, trí tỏ

Sông Bạch Đằng nhấn sạch lũ Hoàng Thao?

Mông Phụ, Cam Lâm nhà cổ mời chào

Mây trắng Xứ Đoài ghé thăm Chùa Mía

Giếng nước, sân đình còn nguyên dáng vẻ

Nơi đá khô cằn sinh được hai Vua.

Làng cổ Đường Lâm rộn rã sớm trưa

Tường đá ong như lá phổi

                  phập phồng ngàn năm vẫn thở...
 

Đường Lâm - Tháng 3/2025

An Sơn Miếu

Chiều Côn Đảo dưới chân núi biếc

Miếu An Sơn nghi ngút hương trầm*

Khách thắp nhang rồi trong tĩnh lặng

Tưởng nhớ về một số phận thương tâm

“Cây cải về trời, để lại rau răm…”

Câu ca cổ nghe sao mà chua xót

Hoàng Tử Cải bị bỏ sâu đáy nước

Mẹ bị giam cầm cô quạnh trong hang

Cứ ngỡ là vợ Vua, gấm vóc bạc vàng

Còn nghĩ gì đến tình dân, nghĩa nước

Vậy mà, bà dám khuyên can sách lược

Để nhận về sự trừng phạt đớn đau

Nơi đảo xa sóng vỗ bạc đầu

An Sơn Miếu, người đời sau vẫn nhớ

Lê Thị Răm, người Thứ Phi một thuở

Trọn cuộc đời giữ hai chữ trung trinh

Lịch sử đi qua, dâu bể nổi chìm

Chân núi nơi đây, dấu xưa còn lại

Một câu chuyện nhân tình thế thái:

“Cây cải về trời, còn lại rau răm...”

Miếu An Sơn vẫn nghi ngút hương trầm

Khách đến thắp ngang, đi trong lặng lẽ.

Côn Đảo 2022

* An Sơn Miếu được xây dựng năm 1785 tại Côn Đảo để thờ bà Phi Yến (tên thật là Lê Thị Răm, vợ vua Gia Long).

Địa đầu Móng Cái

Từ rừng đước Cà Mau đất mũi

Ta đến rừng dương Móng Cái địa đầu

Nơi nét bút đầu tiên chữ S

Ngàn năm rồi đứng vững trước bể dâu

Đây Mũi Ngọc trông ra Biển Đông

Đảo Vĩnh Thực, Hải Đăng chong mắt dõi

Thuyền cá giong buồm, xôn xao mẻ lưới

Con nục, con hồng mắt biếc đầy khoang

Nghe nơi đây sóng biển dâng tràn

Trần Khánh Dư lẫy lừng chiến thắng

Cả đoàn thuyền lương quân Nguyên chìm đắm

Bạt vía, kinh hồn nơi Cửa Lục, Vạn Ninh

Đây Trà Cổ trang nghiêm gan góc một mái đình

Sáu trăm năm vẫn vững vàng vóc dáng

Ngói cổ, đao đình như con thuyền năm tháng

Chốn biên thùy hồn Việt vẫn giữ nguyên

Đây sông Ka Long như dải lụa mềm

Vắt ngang qua một miền biên giới

Cầu Bắc Luân xưa thanh tân trở lại

Cột mốc biên thùy sừng sững oai nghiêm

Đây Pò Hèn ghi nhớ những ngày đêm

Khói lửa ngút trời bên kia tràn tới

Chúng đốt phá cả một miền biên giới

Bao nhiêu người đã anh dũng hy sinh

Tượng đài Pò Hèn cao vút trời xanh

Xin được cúi đầu nơi biên cương Tổ Quốc

Ta đứng đây trông về Cà Mau rừng đước

Thấy bờ biển chữ S vững chắc trước Biển Đông

Lưỡi bò kia chín đoạn hãy coi chừng

Những bài học từ ngàn xưa của cha ông còn đó!
 

Móng Cái 11-2022

Đoàn VNS từ TP. Hồ Chí Minh tham quan Di tích Hỏa Lò, 10/2025.

Di tích Hỏa Lò

Đến Hỏa Lò di tích xưa tăm tối

Gặp bàng xanh tuổi đã trăm năm

Nhân chứng sống của một thời nô lệ

Dẫn tôi thăm nơi xiềng xích giam cầm.

Trại D tối om, chân tù nghẹt trong cùm

Cơm gạo mốc tháng ngày kiệt sức

Đêm đông thấu xương, nền nhà giá buốt

Ngột ngạt ngày hè, ngủ bên cạnh “hố tiêu”

Mấy bạn khách Tây lặng lẽ bước đều

Đây buồng tử tù, chân tay cùm chặt

Máy chém đó, bỗng mồ hôi lạnh toát

Nghe tiếng bao người máu chảy đầu rơi ...

Khu trại giam phụ nữ rợn người

Con theo mẹ lê la trong ngục tối

Những dây điện, máy điện tra buốt nhói

Bao nhiêu các bà quằn quại nơi đây?

Bàng kể cho nghe, xưa mảnh đất này

Là làng gốm ngày đêm đỏ lửa

Chúng phá hết làng, xây nhà tù ở đó

Hỏa Lò trở thành nơi lạnh buốt xương

Lá bàng xưa rơi rụng xuống vườn

Người tù nhặt làm thuốc cho nhau uống

Có những chiến sĩ

             tìm được cống ngầm chui xuống

Thoát ra ngoài theo cách mạng thành công.

Ôi, đi loanh quanh chưa hết một vòng

Mà cảm xúc đã trào dâng quặn thắt

Xin hẹn với bàng, lần sau đi khắp

Để hiểu thêm về “địa ngục trần gian”

Dâng nén tâm nhang, khói tỏa ngọn bàng

Như thấy bóng những linh hồn đã khuất

Họ trở về cùng cây bàng đón khách

Nhắc nhở đời, ghi nhớ không quên

Di tích Hỏa Lò như một chấm tròn đen

Gửi lại một phần để đời sau còn nhớ.
 

Di tích Hỏa Lò Hà Nội, 11-2023